Toespraak burgemeester Jan Rijpstra Dodenherdenking 2023
Hieronder vindt u de toespraak van burgemeester Jan Rijpstra, uitgesproken in Drachten op 4 mei 2023 tijdens de Nationale Dodenherdenking in Smallingerland, in het Nederlands:
"Dames en Heren, meisjes en jongens,
Kun je je voorstellen dat je niet meer mag zeggen wat je denkt, dat je wordt opgepakt door de politie als je kritiek hebt op de regering of als koerierster geheime krantjes rondbrengt waarin mensen worden opgeroepen zich te verzetten tegen de onderdrukkers, tegen de mensen die ons land bezetten. En wat doe je als je vader, je man, je opa thuis wordt opgehaald, in een vrachtwagen wordt gezet, naar een gevangenis wordt getransporteerd en even later zonder pardon wordt doodgeschoten? Of omdat je een ander geloof hebt, tot een andere bevolkingsgroep behoort, een andere huidskleur hebt, als man van een man houdt of als vrouw van een vrouw?
Zo ging het in de Tweede Wereldoorlog. En helaas zo gaat het in veel landen nog steeds. Van een beschaving kun je niet meer spreken. Wat mogen wij dan gelukkig zijn – en vandaag op 4 mei er extra bij stil staan – dat wij in een vrij land leven. En als jouw land wordt bezet en de onderdrukker jou gaat vertellen hoe je moet leven en wat je mag zeggen: dan ben je niet meer vrij. Wij hebben een Grondwet waar onze grondrechten in worden beschreven zoals in artikel 16 lid 1: de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid van godsdienst of levensovertuiging. Ik noem dat ook onze beschaving.
Veel conflicten ontstaan omdat men denkt te weten wat de bedoelingen van anderen zijn, zonder dat de ander dat heeft gezegd. Daarom is juist het luisteren naar elkaar en het met elkaar praten zo ongelooflijk belangrijk. Dat begint thuis, maar ook in je werk, in de vereniging, kortom overal waar je elkaar ontmoet. Door niet te luisteren ontstaan misverstanden, conflicten en oorlogen. Ik las een uitspraak van schrijver Rob Schouten die stelt: “Beschaving moet je ervan weerhouden om alles zomaar te zeggen”. “Ik mag toch zeggen wat ik ervan vind?”. Ja, maar het is goed om ook de nuance aan te brengen; woorden kunnen als kwetsend worden ervaren. Kijk naar de social media, de korte twitterberichten, waar vaak nuances ontbreken.
De gevolgen van een oorlog draag je je hele leven met je mee. Dat geldt voor familie, vrienden en inwoners en vooral ook voor onze Veteranen. De gevolgen van een oorlog kun je niet op zij zetten, daar moet je over praten, in stilte kunnen nadenken en eigenlijk op elk moment in het jaar. Dat is de gedachte achter het op 14 april geopende Vrijheidspark. Het park is een eerbetoon en een blijvende herinnering aan de periode '40-'45, niet alleen aan hen die fysiek verzet hebben gepleegd, zoals knokploegen, maar ook de drukkers en verspreiders van krantjes, koeriersters, de pilotenhulp.
Drachten was in de Tweede Wereldoorlog een belangrijk centrum voor het laten onderduiken en helpen ontsnappen naar bevrijd gebied. Maar vergeet ook niet de medewerkers van de gemeente, van het belasting- en distributiekantoor, de spoorwegstakers (de Nederlandse tram Maatschappij was in Drachten de grootste werkgever). Zij allen hebben met hun verzet veel mensen kunnen helpen en hun leven op het spel gezet voor onze vrijheid.
Het was een groot voorrecht dat een delegatie van de Royal Canadian Dragoons bij de opening op 14 april aanwezig was.
Tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei herdenken we de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en oorlogssituaties en vredesmissies nadien. Het thema voor de herdenkingen en vieringen is dit jaar ‘Leven met oorlog’. Het Nationaal Comité vraagt hiermee aandacht voor de impact van oorlog op individuen, families en op de samenleving. Als burgemeester van Smallingerland dank ik u, inwoners, die een bijdrage leveren aan de opvang van Oekraïense vluchtelingen. Smallingerland is een sociale gemeente en biedt vluchtelingen onderdak. Voor deze mensen wordt ‘leven met oorlog’ hier in onze gemeente omgezet naar ‘leven in een veilige haven’, een toevluchtsoord. Wij bieden hen binnen onze mogelijkheden tijdelijk onderdak. Dat is ook beschaving.
4 mei: een moment om stil te staan, na te denken. Wat kan ik betekenen voor de ander, voor onze samenleving?! Veteranen weten wat dat betekent.
Het is met diep, diep respect dat wij twee minuten stilte in acht nemen. Waar de Nederlandse driekleur halfstok hangt om te herdenken. En waar morgen het rood-wit-blauw fier in top zal wapperen om aan te geven dat ‘de tirannie is verdreven die mij mijn hart doorwondt’."
In het Fries
Hieronder vindt u de toespraak in het Fries:
"Dames en hearen, jonges en famkes,
Kinsto dy foarstelle datst net mear sizze meist watst tinkst, datst oppakt wurdst troch de plysje ast krityk hast op de regearing of as koerierster geheime krantsjes rûnbringst dêr't minsken yn oproppen wurde harren te fersetten tsjin de ûnderdrukkers, tsjin de minsken dy't ús lân besette? En wat dochst as dyn heit, dyn man, dyn pake thús ophelle wurdt, yn in frachtwein set wurdt, nei in finzenis transportearre wurdt en efkes letter sûnder pardon deasketten wurdt? Of omdatst in oar leauwen hast, by in oare befolkingsgroep hearst, in oare hûdskleur hast, as man fan in man hâldst of as frou fan in frou?
Sa gie it yn de Twadde Wrâldoarloch. En spitigernôch giet it yn in soad lannen noch hieltyd sa. Fan in beskaving kinst net mear sprekke. Wat meie wy dan gelokkich wêze – en hjoed op 4 maaie der ekstra by stilstean – dat wy yn in frij lân libje. En as dyn lân beset wurdt en de ûnderdrukker dy fertelle sil hoe'tst libje moatst en watst sizze meist: dan bist net mear frij. Wy hawwe in Grûnwet dêr't ús grûnrjochten yn beskreaun wurde lykas yn kêst 16 lid 1: de frijheid fan mieningsutering, de frijheid fan godstsjinst of libbensoertsjûging. Ik neam dat ek ús beskaving.
In soad konflikten ûntsteane omdat men tinkt te witten wat de bedoelingen fan oaren binne, sûnder dat de oar dat sein hat. Dêrom is krekt it harkjen nei inoar en it mei-inoar praten sa alderferskuorrendst belangryk. Dat begjint thús, mar ek yn dyn wurk, yn 'e feriening, koartsein oeral dêr'tst inoar trefst. Troch net te harkjen ûntstean misferstannen, konflikten en oarloggen. Ik lies in útspraak fan skriuwer Rob Schouten dy't stelt: “Beschaving moet je ervan weerhouden om alles zomaar te zeggen”. "Ik mei dochs sizze wat ik derfan fyn?" Ja, mar it is goed om ek de nuânse oan te bringen; wurden kinne as kwetsend ûnderfûn wurde. Sjoch nei de sosjale media, de koarte Twitter-berjochten, dêr't faak nuânses yn ûntbrekke.
De gefolgen fan in oarloch draachst dyn hiele libben mei dy mei. Dat jildt foar famylje, freonen en ynwenners en foaral ek foar ús feteranen. De gefolgen fan in oarloch kinst net oan 'e kant sette, dêr moatst oer prate, yn stilte oer neitinke kinne en eins op elk momint yn 't jier. Dat is de gedachte efter it op 14 april iepene Vrijheidspark. It park is in earbetoan en in bliuwend oantinken oan de perioade '40-'45, net allinnich oan dyjingen dy't harren fysyk ferset hawwe, lykas knokploegen, mar ek oan de printers en fersprieders fan krantsjes, koeriersters, de piloatehelp.
Drachten wie yn de Twadde Wrâldoarloch in wichtich sintrum foar it ûnderdûke litten en helpe te ûntsnappen nei befrijd gebiet. Mar ferjit ek net de meiwurkers fan de gemeente, fan it belesting- en distribúsjekantoar, de spoarweistakers (de Nederlandse Tram Maatschappij wie yn Drachten de grutste wurkjouwer). Sy allegear hawwe mei harren ferset in soad minsken helpe kinnen en harren libben op it spul set foar ús frijheid. It wie in grut foarrjocht dat in delegaasje fan de Royal Canadian Dragoons by de iepening op 14 april oanwêzich wie.
By de Nasjonale Betinking op 4 maaie betinke wy de slachtoffers fan de Twadde Wrâldoarloch en oarlochssituaasjes en fredesmissys dêrnei. It tema foar de betinkingen en fieringen is dit jier 'Libje mei oarloch'. It Nationaal Comité freget dêrmei oandacht foar de impact fan oarloch op yndividuën, famyljes en op de mienskip. As boargemaster fan Smellingerlân tankje ik jimme, ynwenners, dy't in bydrage leverje oan de opfang fan Oekraynske flechtlingen. Smellingerlân is in sosjale gemeente en biedt flechtlingen ûnderdak. Foar dy minsken wurdt 'libje mei oarloch' hjir yn ús gemeente omset nei 'libje yn in feilige haven', in ûntwyk. Wy biede harren binnen ús mooglikheden tydlik ûnderdak. Dat is ek beskaving.
4 maaie: in momint om stil te stean, nei te tinken. Wat kin ik betsjutte foar de oar, foar ús mienskip?! Feteranen witte wat dat betsjut. It is mei djip, djip respekt dat wy 2 minuten stilte yn acht nimme. Dêr't de Nederlânske trijekleur healstôk hinget om te betinken. En dêr't moarn it read-wyt-blau grutsk yn top wapperje sil, om oan te jaan dat ‘de tirannie is verdreven die mij mijn hart doorwondt’."
Foto's: Sieta Stel
