Onderwijshuisvesting Smallingerland

In Smallingerland is de afgelopen jaren al flink geïnvesteerd in de optimalisatie van diverse gebouwen voor (bewegings)onderwijs. Ook de komende periode staan er projecten op stapel. Onderwijshuisvesting is een belangrijke voorwaarde voor goed onderwijs. Om hier optimaal invulling aan te blijven geven hebben gemeente en schoolbesturen besloten dit Integraal Huisvestingsplan 2024-2039 (IHP) voor het primair, voortgezet en (voortgezet) speciaal onderwijs op te stellen. Het IHP bepaalt de kaders waarbinnen de komende 16 jaar wordt geïnvesteerd in de onderwijshuisvesting.

De 'lat van Smallingerland': duurzaam, passend & inspirerend

‘De lat van Smallingerland' is het uitgangspunt voor het huisvestingsprogramma in dit IHP. Gezamenlijk wordt gewerkt aan duurzame, passende, inspirerende en integrale voorzieningen waar de toekomstige generatie alle mogelijkheden krijgt om talenten te ontwikkelen, zelfredzaam te worden en plezier te beleven.

Zorgen voor een gezonde leef-, leer- en werkomgeving is een verplichting voor gemeente en schoolbesturen samen. Met dit IHP wordt ook geanticipeerd op wetgeving. Waar gebouwen nu 'bijna energieneutraal' (BENG) moeten zijn, kiest Smallingerland waar mogelijk al voor energieneutrale gebouwen. Ook wordt ingestoken op een verdere intensivering van de samenwerking tussen onderwijs, opvang en ondersteuning door maatschappelijke partners binnen buurten, wijken en dorpen. Dat versterkt relaties en netwerken, borgt de doorgaande ontwikkelingslijn nog beter en vergroot mogelijkheden voor gelijke kansen, inclusie en normalisering.

Meer uitdagende en 'groenere' speel- en beweegruimten zorgen ervoor dat kinderen jong beginnen met spelen en bewegen en daar plezier in hebben. Schoolgebouwen zijn duurzaam en dragen bij aan een goed leefmilieu. Dat draagt bij aan de duurzaamheidsambitie van Smallingerland.

Schoolbesturen en gemeente hebben geconcludeerd dat de VNG-normbedragen en sobere, doelmatige huisvesting niet passen bij de ambities en het kwaliteitsniveau dat zij samen nastreven. Deze zijn door strengere bouweisen en hogere bouwkosten ook niet meer toereikend. ‘De lat van Smallingerland’ die samen is bepaald, zorgt voor duurzame, passende, inspirerende en integrale voorzieningen. Het bijbehorende financiële kader is realistisch en sluit aan bij kengetallen en ervaringscijfers. Daarmee worden de VNG-normbedragen losgelaten en andere normen gehanteerd. Middelen zetten we op verantwoorde wijze in, waarbij de bestaande voorraad schoolgebouwen zo optimaal mogelijk wordt ingezet.

Streven is om binnen het tijdpad van het IHP te zorgen dat alle onderwijshuisvesting aan de gezamenlijke ambities voldoet. Dit IHP is beleidsrijk en ambitieus. Een aantal gebouwen van 40 jaar of ouder is op korte termijn toe aan vernieuwing of vervanging. Duurzaamheidsambities voor de overige gebouwen komen daar nog bij. Sommige gebouwen zitten rond de helft van hun levensduur. Deze zijn vaak qua duurzaamheid nog niet op het niveau van de 'Lat van Smallingerland'. Schoolbesturen staan hier voor keuzes over onderhouds- en vervangingsinvesteringen. Het is zaak die af te stemmen op het toekomstige huisvestingsscenario en slim combinaties te zoeken met de verduurzamingsopgave.

Tezamen levert dit een flink maatregelenpakket op voor de komende jaren. Voor de meeste gebouwen voor (bewegings)onderwijs is een huisvestingsscenario als uitgangspunt gekozen en zijn investeringen integraal geraamd. Voor te verduurzamen gebouwen zijn de kosten nog niet geraamd. In het IHP is in blok 1(2024-2027) een verduurzamingsonderzoek opgenomen voor aanscherping van definities, een technische scan van gebouwen en de raming van kosten en bepalen van de dekking. Ook subsidiemogelijkheden en eigen bijdragen van schoolbesturen in relatie tot de meerjaren onderhoudsplanningen worden daarin meegenomen. 

Analyse onderwijshuisvesting 

Leeftijd schoolgebouwen en gebouwen voor bewegingsonderwijs

De bouwperiode van een gebouw is een sterke indicator voor de kwaliteit van gebouwen. 19 van de 47 schoolgebouwen zijn 40 jaar of ouder (40%). Bij de gymzalen zijn dit 11 van de 27 gebouwen (41%).

Ontwikkeling leerlingaantal en beschikbare capaciteit

Over het geheel bekeken dalen de leerlingaantallen de komende jaren kijkend naar de opgestelde prognoses (Pronexus, dec. '22). In het voortgezet onderwijs (VO) is de daling het sterkst. Ook voor het speciaal onderwijs ((V)SO) wordt een daling verwacht. Dit in tegenstelling tot de stijgende trend die de schoolbesturen momenteel op diverse plekken zien. Algehele trend is dat de aantallen op de langere termijn sterker dalen.

Kijkend naar de totaal beschikbare capaciteit aan onderwijshuisvesting is er overcapaciteit (gemiddeld rond 20%). De vergelijking betreft alleen de 'normatieve' onderwijscapaciteit (dus exclusief medegebruik). Soms wordt overcapaciteit ingezet voor huisvesting van andere maatschappelijke voorzieningen, zoals kinderopvang en wijkvoorzieningen.

Uitvoeringsprogramma

In het IHP zijn maatregelen opgenomen voor duurzame, passende, inspirerende en integrale voorzieningen. Er zijn diverse maatregelen en scenario’s:

• Aanpassingen: geschikt maken van bestaande onderwijshuisvesting (herschikking of uitbreiding binnen bestaande voorzieningen);
• Uitbreiding: het uitbreiden van bestaande onderwijshuisvesting;
• Renovatie: grootschalige, integrale aanpak van bestaande onderwijshuisvesting waarmee de levensduur wordt verlengd met tenminste 25 jaar, het gebouw weer voldoet aan de actuele functionele en technische kwaliteitseisen en ruimtelijk op maat wordt gemaakt;
• Verduurzaming/optimalisatie: upgraden van bestaande onderwijshuisvesting qua duurzaamheid (optimalisatie van BENG naar ENG) en binnenklimaat;
• Nieuwbouw: (vervangende) nieuwbouw op huidige of nieuwe locatie;
• Afstoten: afstoten van bestaande onderwijshuisvesting.

Financiën

De uitvoering van dit IHP vraagt een totale investering van ruim € 128 miljoen voor de komende 16 jaar (exclusief indexering, prijspeil april '24). Dit bedrag betreft de optelsom van structurele en incidentele lasten en is inclusief hiervoor genoemde bijkomende kosten waaronder investeringen voor openbare infra annex met de onderwijshuisvesting van ca. € 5,6 miljoen. Ook reeds lopende onderwijshuisvestingsprojecten zijn inbegrepen. Met dit programma geeft de gemeente invulling aan haar zorgplicht en zorgt zij samen met de schoolbesturen voor duurzame, passende, inspirerende huisvesting voor het onderwijs.